Eerste stappen van de gestandaardiseerde verpakking

Sedert 1 januari 2020 verbiedt de Belgische wet het gebruik van logo’s, kleuren, merkafbeeldingen of promotieteksten op verpakkingen van tabaksproducten. Alleen de naam van het product mag nog op het pakje worden gedrukt, in normale lettertypes en in een standaardkleur. Het pakje zelf heeft een standaardkleur die voor alle pakjes dezelfde is.

De invoering van de neutrale verpakking heeft als doel:

• de aantrekkelijkheid van de verpakking en van het imago van het merk te verminderen, in het bijzonder bij jongeren;
• de doeltreffendheid van de tekstuele of visuele gezondheidswaarschuwingen die worden aangebracht op de verpakkingen van tabaksproducten te verbeteren;
• de desinformatie van de consument aangaande de gevaren van tabak te verminderen.

Deze maatregel, die eerder al in Australië, het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen en Frankrijk werd ingevoerd, heeft zijn doeltreffendheid reeds bewezen. Op lange termijn draagt deze maatregel in hoge mate bij aan de vermindering van de tabaksprevalentie.

In België moeten alle pakjes sigaretten en roltabak geleverd bij de groothandel, sinds 1 januari 2020 voldoen aan de bepalingen inzake de gestandaardiseerde verpakking.  Detailhandelaren hebben tot 31 december 2020 de tijd om hun voorraden van oude, niet-gestandaardiseerde verpakkingen te verkopen.

Tijdens de eerste maanden van 2020 heeft de Inspectiedienst van Dier, Plant en Voeding alle groothandelaars gecontroleerd om hen over de nieuwe wetgeving te informeren en fouten op de verpakkingen zo snel mogelijk op te sporen.

Daarna werden deze fouten gesignaleerd aan de fabrikanten, zodat de verpakkingen volledig in orde konden gebracht worden vóór 01/01/2021, de datum waarop deze verplichting ook van toepassing werd in de kleinhandel.

Reclameverbod voor tabaksproducten

Sinds 1 januari 2021 is het verboden om het merk van een tabaksproduct te vermelden op affiches of op de voorgevel van winkels die deze producten verkopen. Deze uitzondering op het reclameverbod, die tot voor kort nog steeds bestond, werd namelijk afgeschaft door de wet van 15 maart 2020 tot wijziging van de wet van 24 januari 1977 betreffende de bescherming van de gezondheid van de gebruikers op het stuk van de voedingsmiddelen en andere produkten.

Mentholsigaretten verdwijnen

Reeds in 2014 besliste de Europese Unie om sigaretten en roltabak met een kenmerkend aroma te verbieden. Dit verbod was van toepassing vanaf 2017. Enkel voor de mentholsmaak werd een langere overgangsperiode voorzien. Sinds 20 mei 2020 is de verkoop van sigaretten of roltabak met mentholsmaak verboden in België.

Menthol is een stof die de tabaksfabrikanten aan sigaretten en tabak toevoegden om de mond en keel te verdoven en om zo de onaangename smaak en geur van tabaksrook te maskeren. Het frisse gevoel dat menthol aan sigaretten gaf, was ook zeer aanlokkelijk voor beginnende jonge rokers.

Dankzij het verbod op mentholsigaretten worden jonge niet-rokers dus beter beschermd. Het risico om te beginnen roken wordt zo namelijk verminderd. De wens van de Europese wetgever dat tabaksproducten de smaak en geur van tabak hebben en minder aantrekkelijk zijn voor de consument is nu helemaal vervuld.

In de maanden na de invoering van deze maatregel heeft de Inspectiedienst van Dier, Plant en Voeding controles uitgevoerd op dit verkoopverbod voor producten met mentholsmaak. Hieruit blijkt dat deze bepaling door de fabrikanten goed werd opgevolgd en dat verboden producten met een mentholsmaak van de markt verdwenen zijn.

PARC: naar een geïntegreerde benadering van risico’s van chemische stoffen

Binnen het nieuwe onderzoeksprogramma van de Europese Commissie, “Horizon Europe”, worden momenteel een hele reeks “Partnerships” opgericht. Deze Europese partnerschappen brengen de Europese Commissie en private en/of publieke partners samen om enkele van de dringendste uitdagingen van Europa aan te pakken via gecoördineerde onderzoeks- en innovatie-initiatieven. Ze dragen bovendien bij tot het streven naar een coherent onderzoeks- en innovatielandschap in de Europese Unie.

Dier, Plant en Voeding is, samen met het DG Leefmilieu en het Vlaams Departement Omgeving, nauw betrokken bij de voorbereiding van het “Partnership for the Assessment of Risks from Chemicals” (PARC). Dit Partnership past volledig binnen het “Green Deal” engagement van Europa en haar streven naar een gifvrije omgeving. PARC zal de Europese en nationale instanties voor risicobeoordeling en -beheer ondersteunen met nieuwe kennis en methoden om huidige, opkomende en nieuwe uitdagingen op het gebied van chemische veiligheid aan te pakken. De gezondheid van de mensen en het milieu bevorderen, dat is het hogere doel. Chemische voedselveiligheid vormt hierin een belangrijke schakel.

De start van dit 7-jarig project is voorzien in het voorjaar 2022, maar de eerste belangrijke stappen werden in 2020 gezet. Na intens overleg met Europese collega’s en de Commissie werd een “concept paper” gepubliceerd, die als uitgangspunt dient voor de verdere uitrol van het partnerschap. In een volgende stap worden de prioriteiten geïdentificeerd. Wordt vervolgd!

Garantie op een veilige aardappel

Bij het schillen van onze aardappelen zorgen we er best voor dat de scheuten en groenverkleurde delen worden verwijderd. In deze delen kunnen zich immers bepaalde schadelijke stoffen, de zogenaamde glycoalkaloïden, concentreren. Deze stoffen kunnen ook in beperkte mate in aardappelchips en diepgevroren voorgefrituurde aardappelproducten terechtkomen, zeker wanneer deze producten niet geschild zijn. In het onderzoeksproject RT 19/06 ALKALPO bestudeerden onderzoekers van de CER Groupe samen met Fiwap (Filière Wallonne de la Pomme de terre) de aardappelen en aardappelproducten op de Belgische markt. Met moderne technieken werd bepaald hoeveel glycoalkaloïden terug te vinden zijn, en welke factoren hierop een invloed hebben.

De laagste concentraties werden teruggevonden bij geschilde aardappelen. Bij krielaardappelen, die vaak met schil worden opgegeten, zijn de concentraties hoger. Hetzelfde geldt voor bepaalde types van aardappelchips. Deze producten verdienen dan ook extra aandacht.

De resultaten werden gedeeld met de Europese collega’s, en zullen in de toekomst bijdragen tot het vastleggen van normen voor glycoalkaloïden. Als consument kan je er alvast op letten dat je aardappelen in het donker bewaart.

Is schurft bij Belgische dikbillen erfelijk?

Het Belgisch Witblauw ras is een runderras dat voornamelijk gehouden wordt voor het vlees. De dieren staan bekend om hun imposante spiermassa; ze behoren tot de ‘dikbillen’. Dit ras is echter zeer gevoelig aan schurft, veroorzaakt door de Psoroptes ovis mijt. De mijten veroorzaken ernstige ontstekingen van de huid die gepaard gaan met letsels. Dit heeft grote gevolgen voor het dierenwelzijn en resulteert ook in economische verliezen voor de veehouder. De behandeling van schurft met middelen die de mijten afdoden is vaak niet efficiënt. Om tot een duurzame oplossing te komen, is er nood aan een alternatieve aanpak zoals het fokken van dieren die minder gevoelig zijn voor deze ziekte.

In het onderzoeksproject RT 17/01 BOMANGE hebben onderzoekers van de KU Leuven, UGent, ULiège, awé (Association Wallonne des Eleveurs) en CRV een werkwijze beschreven om een routinematige screening voor schurft op de bedrijven mogelijk te maken. Daarbij wordt een score gegeven aan het rund, op basis van de grootte en het uitzicht van individuele letsels en het aantal getelde mijten. Bij zeer gevoelige dieren met ernstige letsels kon er een verband worden vastgesteld tussen de grootte van de letsels en bepaalde erfelijke factoren.

Het project resulteerde in een aanbeveling om schurftevaluaties mee op te nemen in de praktijkscreening op de bedrijven, met een focus op de ernstige letsels. Er wordt verder onderzocht of “schurftgevoeligheid” opgenomen kan worden in het fokkerijprogramma van het Belgisch Witblauw ras. Het onderzoek wordt verdergezet om de genetische oorzaak van het ontwikkelen van schurftletsels meer in detail te bestuderen.

Zeldzame boktorren in Belgische bossen

Sinds de insleep van het dennenaaltje in Portugal in 1999 heeft deze rondworm zich over een groot deel van het Portugese vasteland verspreid, alsook in Madeira en delen van Spanje. Dit plaagorganisme, oorspronkelijk afkomstig is uit Noord-Amerika, voelt zich goed in het vaatstelsel van dennen. In warme zomers veroorzaakt het een aanzienlijke boomsterfte.

Deze nematode maakt gebruik van boktorren van het geslacht Monochamus om zich van boom tot boom te verspreiden. De Europese lidstaten nemen jaarlijks monsters van vatbare planten, hout en schors, alsook van de boktorren om er de nematode in op te sporen.

In de periode 2013-2015 financierde de FOD Volksgezondheid een uitgebreide survey in België, waarbij een honderdtal vallen werden opgehangen op strategische plaatsen verspreid over het grondgebied. Er werden toen slechts zeven7 Monochamus-individuen aangetroffen. Deze resultaten werden verder uitgediept in het onderzoeksproject RT 18/04 MONODIS om zo meer te weten te komen over de omstandigheden die de aanwezigheid en de verspreiding bepalen. Hiervoor ontwikkelde de Université Libre de Bruxelles (ULB), in samenwerking met CRA-W (Centre wallon de Recherches agronomiques) modellen die gebruik maken van klimatologische data en het bosareaal van dennen. Zo kon worden geconcludeerd dat België erg ongeschikt is voor de vestiging van boktorren, en de buitenlandse herkomst van de tot nu toe gevangen boktorren wordt bevestigd door de genetische analyses die in het kader van MONODIS zijn uitgevoerd. Anderzijds situeerden zich alle vangsten tot nu toe in de nabijheid van havens of bedrijven die hout invoeren of in hout of op paletten verpakte materialen, of in de nabijheid van grote logistieke centra langs de weg. Deze gebieden krijgen momenteel speciale aandacht, zodat snel kan worden opgetreden zodra daar boktorren worden waargenomen. Met deze inzichten hopen we nog vele jaren vrij te zijn van het dennenaaltje, dat stiekem kan meereizen met de boktor.

216 meststoffen en bodemverbeterende middelen

Om een product als meststof, bodemverbeterend middel, teeltsubstraat of aanverwant product te verhandelen is een ontheffing nodig. Die producten mogen dan niet voorkomen in bijlage I van het KB van 28 januari 2013.

Een aanvraagdossier deelt mee wat de samenstelling van het product is, zowel als de aard en de oorsprong ervan, hoe het productieproces eruit ziet, wat de bestemming van het product is, wat de dosering ervan is en licht de gebruiksaanwijzing toe.

Tellen we nieuwe ontheffingen op bij de verlengingen, dan komen we aan 216:

Nieuwe bewustmakingscampagne over passief roken in auto's in het bijzijn van kinderen

Sinds 14 mei 2020¹ voert de inspectiedienst controles uit op het rookverbod in voertuigen in aanwezigheid van minderjarigen.

Passief roken in auto’s is schadelijk, en kinderen zijn de eerste slachtoffers. Aangezien hun immuunsysteem nog niet volgroeid is en hun lichaam nog in ontwikkeling is, zijn zij veel kwetsbaarder dan volwassenen en lopen zij een groter risico om ernstige ziekten te krijgen. Het risico op wiegendood bij zuigelingen wordt ook verveelvoudigd. Bovendien kunnen kinderen niet zelf beslissen of ze al dan niet in een rokerige auto willen zitten.

Om rokende automobilisten van dit probleem bewust te maken, is op sociale netwerken en op de website van de FOD Volksgezondheid een video geplaatst over passief roken in de auto in het bijzijn van kinderen.

In 2020 heeft de inspectiedienst op 167 plaatsen controles uitgevoerd op het rookverbod in een gesloten voertuig in het bijzijn van minderjarigen. In totaal werden er 3 overtredingen vastgesteld.

Verhoging van het aantal controles op het verbod op de verkoop van tabaksproducten aan minderjarigen

Ondanks de sluiting van een aantal handelszaken omwille van de gezondheidscontext, heeft de inspectiedienst de controles op de verkoop van tabaksproducten aan minderjarigen voortgezet.

Sinds november 2019 is de leeftijdsgrens voor de verkoop van tabak verhoogd van 16 naar 18 jaar. In 2020 heeft de inspectiedienst 2 953 controlepunten gecontroleerd, meer dan een verdubbeling ten opzichte van 2019, en werden 101 overtredingen vastgesteld.

De uitgifte van een nieuw muntstuk van 2 euro in samenwerking met de Koninklijke Munt van België

Dit partnerschap met de Koninklijke Munt van België voor de uitgifte van een herdenkingsmunt van 2 euro heeft dit jaar gewijd aan de plantengezondheid “gematerialiseerd”.

Er werden maar liefst 600.000 van deze munten in omloop gebracht. De herdenkingsmunt werd officieel voorgesteld op 5 maart 2020 in het Museum voor Natuurwetenschappen in de aanwezigheid van de heer Denis Ducarme, toen federaal minister van Landbouw, evenals andere nationale en internationale vertegenwoordigers van de sectoren die betrokken zijn bij de plantengezondheid (landbouw, tuinbouw, boomkwekerijen, …), onderzoekers, vertegenwoordigers van de Europese Commissie, van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA), van de FAO, van de Europese en mediterrane plantenbeschermingsorganisatie (EPPO), van andere lidstaten van de Europese Unie, en van de bevoegde federale (FAVV, douane) en gewestelijke overheden.

Het brede publiek kreeg dan weer de mogelijkheid deel te nemen aan deze officiële presentatie door de interesse in plantengezondheid kenbaar te maken via een wedstrijd op Facebook.

De organisatie van een symposium voor fytosanitair onderzoek in samenwerking met de deelstaten

Aanvankelijk was dit symposium in Brussel gepland, maar uiteindelijk kon het online worden georganiseerd op 15 oktober 2020 dankzij de experten van de cel Plantenbescherming en de cel Contractueel Onderzoek, bijgestaan door het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen en de bevoegde gewestelijke overheden. Meer dan 300 mensen namen deel aan dit event.

Dit symposium was een uitgelezen forum om de diverse projecten van zowel nationaal (gewestelijk en federaal) als internationaal niveau voor te stellen. Ze ondersteunen de plantengezondheid en daarmee dragen ze ook bij tot de realisatie van de VN-doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling.

De aanwezigheid van de voor de materie bevoegde ministers van de diverse bestuursniveaus getuigt van de noodzaak om de plantengezondheid centraal te plaatsen in de politieke discussies. Het werk van de wetenschappers heeft immers baat bij die politieke impulsen.

Samenstelling van een pedagogisch dossier rond plantengezondheid, bestemd voor de lagere en middelbare scholen

Met het oog op een zo ruim en gediversifieerd mogelijke bewustmaking heeft Dier, Plant en Voeding ook een informatiedossier voor leerkrachten en milieuactoren samengesteld.

Dit dossier kan worden gedownload op de website van de FOD Volksgezondheid en op diverse platformen voor leerkrachten.

De FOD Volksgezondheid heeft ook een vertaling in het Nederlands verzorgd van het activiteitenboekje ‘Gezonde planten voor een gezonde planeet’ van de FAO bestemd voor kinderen van 8 tot 12 jaar.

Deelname aan de Beastie-actie van de European and Mediterranean Plant Protection Organization (EPPO)

De internationale mascotte Beastie the Bug heeft nog kunnen reizen voordat de reisbeperkingen van de coronacrisis roet in het eten gooiden. Het was een unieke gelegenheid om meningen, ervaringen, evenementen en mooie foto’s te delen over het belang van de plantengezondheid, niet alleen tussen experten uit de Euromediterrane regio, maar met iedereen, over de hele wereld.

Poster 10 most wanted (beware & note)

Beware & Note is een project dat gefinancierd wordt door de FOD Volksgezondheid en dat tot doel heeft een systeem uit te werken voor de melding van plantschadelijke organismen in België. Het project loopt van juli 2019 tot eind april 2021.

Dankzij dit project konden een beperkt aantal plantschadelijke organismen worden geïdentificeerd om professionals en publiek enigszins voor te waarschuwen aan de hand van infofiches. Ook de melding van deze organismen via waarnemingen.be zal nog worden vereenvoudigd.

Het IYPH2020 bood de kans om een poster van de 10 schadelijke organismen te creëren om ze bovenop de infofiches nog meer onder de aandacht te brengen.

Tekenwedstrijd voor de kinderen van medewerkers van de FOD Volksgezondheid, het FAGG en het RIZIV

De cel Plantenbescherming van Dier, Plant en Voeding heeft tijdens de eerst lockdown een tekenwedstrijd georganiseerd voor de kinderen van de medewerkers van de FOD, het FAGG en het RIZIV (in het kader van het redesign van de gezondheidszorgadministraties).

Een opportuniteit om een nieuwe doelgroep bewust te maken van het belang van de plantengezondheid en eenvoudige acties om ze te beschermen (door de dagelijkse voetafdruk te verkleinen, deel te nemen aan initiatieven voor de bescherming en het beheer van natuurlijke hulpbronnen, en geen fruit, groente of planten het land in te brengen via de bagage).

In totaal namen 48 kinderen deel aan de wedstrijd en ze kregen daarvoor een zakje met bijvriendelijke en/of eetbare zaden.

Verlenging van de acties in verband met het Internationaal Jaar van de Plantengezondheid in 2021

Gezien deze talrijke verwezenlijkingen mogen we niet vergeten dat de communicatie en bewustmaking over plantengezondheid in 2020 plaatsvond in volle COVID-19-crisis. Bepaalde druk bezochte evenementen die een opportuniteit voor bewustmaking vormden, werden geannuleerd. Bijvoorbeeld de Beurs van Libramont of het Groot Milieufeest van Brussel, die gewoonlijk veel volk lokken.

Op internationaal niveau werd de Commissie voor Fytosanitaire Maatregelen die van 30 maart tot 3 april 2020 in Rome had moeten plaatsvinden, uitgesteld naar 15 tot 19 maart 2021 en omgezet in een online samenkomst. Ook de eerste internationale conferentie ‘Protecting Plant Health’ die in oktober 2020 in Helsinki had moeten plaatsvinden, werd uitgesteld naar 28 juni tot 1 juli 2021 en omgezet in een online event.

Hoewel twaalf maanden inzet voor de plantengezondheid op zich niet toereikend is om alle actoren (van politici tot het grote publiek) bewust te kunnen maken van de noodzaak om planten te beschermen, konden we dit jaar toch al het volgende bereiken: we hebben de plantengezondheid op de politieke agenda gebracht, we hebben onderzoek over het thema gepromoot en ondersteund en we hebben voor alles de internationale uitwisseling doen floreren.

Eén ding is zeker: bij Dier, Plant en Voeding gaat de cel Plantenbescherming voort op het elan van de afgelopen maanden.

Meer info vindt u hier: informatiedossier IYPH 2020

New ways of working (NWoW)

Bij de federale overheid hebben de geleidelijke afschaffing van de prikklok, het occasioneel of regelmatig telewerk en het ‘clean desk’-principe gaandeweg een nieuwe manier van werken ingeluid. Er werden werkgroepen opgericht om de overheidsdiensten te begeleiden bij deze nieuwe resultaatgerichte werkcultuur met als kernwoorden autonomie, flexibiliteit en vertrouwen. Tot nu toe evolueerde elke administratie op eigen tempo naargelang haar behoeften en cultuur, maar ook in functie van de mate van  ‘technologische maturiteit’ van haar medewerkers.

De gezondheidscrisis heeft een stroomversnelling veroorzaakt.
​Wat onmogelijk of zelfs moeilijk was, is mogelijk geworden, maar daarom nog niet gemakkelijk voor iedereen. In 2020 is 100% telewerken voor iedereen een realiteit geworden.  Zoom, Teams, Skype hebben bijna geen geheimen meer voor ons. Vanzelfsprekend hebben we ons moeten leren aanpassen en heruitvinden, en werd op afstand werken een evidentie.

Binnen Dier, Plant en Voeding hebben verschillende diensten contacten met nationale of internationale stakeholders. Aangezien dienstreizen naar het buitenland verboden waren, hebben de medewerkers op een creatieve en open manier nieuwe formules gezocht om op afstand informatie uit te wisselen en te overleggen.

De eerste online-editie van het activiteitenverslag van  Dier, Plant en Voeding is in volle COVID-periode verschenen. De Directeur-generaal en de diensthoofden hadden de gewoonte om de belangrijkste onderwerpen van het afgelopen jaar face-to-face aan hun medewerkers en stakeholders voor te stellen. Het idee van een online activiteitenverslag was al enige tijd aan het rijpen en ook hier heeft de crisis tot een stroomversnelling geleid. De online formule is aantrekkelijk en is in de loop van de tijd ingeburgerd geraakt.

Dit aanpassingsvermogen en deze flexibiliteit betekenen echter niet het einde van vergaderingen met fysieke aanwezigheid. Zo pleiten bijvoorbeeld de vertegenwoordigers van de CODEX-vergaderingen voor gemengde vergaderingen, net zoals de Permanente Vertegenwoordiging bij de Europese Unie.  Er is nog steeds behoefte aan informele, persoonlijke contacten.

Europese hoge omes

Wetgeving en beleid op het vlak van voedselveiligheid, dieren- en plantengezondheid wordt grotendeels Europees gestuurd. Onvermijdelijk komt dan de Europese Commissie maar ook de Europese Raad in beeld.

Talrijke expertenwerkgroepen en expertencomités tekenen voor het voorbereidende werk. Op dat vaak onzichtbare maar arbeidsintensieve niveau onderscheidt Dier, Plant en Voeding zich: al die vergaderingen moeten worden voorbereid en standpunten moeten worden vertolkt. In samenwerking met ministeriële kabinetten, belangengroepen en andere spelers in het veld draagt Dier, Plant en Voeding daar zorg voor.

Rol als OIE gedelegeerde

België is stichtend lid van de OIE, de werelddierengezondheidsorganisatie. Sinds eind 2019 is Dr. Herman Claeys de gedelegeerde voor België bij de OIE. In 2020 heeft de OIE de evolutie van SARS-COV-2 bij dieren nadrukkelijk opgevolgd en werd deze informatie gebruikt om ook het RAGCA en dus het Belgische beleid te informeren en te adviseren. De OIE heeft zich dan ook volledig ingeschreven in een internationale “One Health” benadering door samen met de WHO, FAO en UNEP een mondiaal orgaan op te richten die de verschillende disciplines samenbrengt.

Naast de vertegenwoordiging van de belangen van ons land is de OIE ook de geschikte plaats voor een internationaal netwerk waarbij de normen van de OIE als referentie voor de internationale handel in dieren en dierlijke producten gelden. Wist u trouwens dat dierenarts Kris De Clercq van Sciensano reeds 10 jaar een vooraanstaand lid is van de wetenschappelijke commissie van de OIE en hierin als ondervoorzitter mee de wetenschappelijke opbouw en inzichten verzorgt voor de diergezondheid?

Alomtegenwoordige kernspeler

De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid is beter bekend onder z’n Engelse benaming – European Food Safety Authority – en nog beter als het letterwoord EFSA. Zijn ontstaan dankt EFSA aan de voedselcrises van de jaren ’90; denk aan dioxines en BSE. Reden genoeg voor het Europese Parlement en de Europese Raad om, op 28 januari 2002, deze wetenschappelijke instelling in het leven te roepen.

Sindsdien tekent de organisatie voor het geven van onafhankelijke wetenschappelijke adviezen aan de Europese Commissie, het Europese Parlement én de onafhankelijke lidstaten.  EFSA’s activiteiten bestrijken het hele productieproces dat met voedselvoorziening gepaard gaat – van boer tot bord dus.

De rol die Dier, Plant en Voeding hierin speelt, kan moeilijk worden overschat. Wij zijn niet alleen het officiële contactpunt voor België – het ‘Focal Point’ –  maar vertegenwoordigen evenzeer onze overheid in het Adviesforum – ‘Advisory Forum’ – van EFSA. Risico-beoordeling en risico-communicatie, uitwisseling van wetenschappelijke gegevens, coördinatie van inspanningen en dubbel werk vermijden, ook uiteenlopende meningen confronteren en uitfilteren: het gebeurt allemaal hier.

Who’s afraid of WHO?

Wie kent de Wereldgezondheidsorganisatie niet? De in Genève gevestigde World Health Organisation (WHO) maakt deel uit van de Verenigde Naties en is ’s werelds specialist in gezondheidsaspecten. Voor België is Dier, Plant en Voeding haar partner waar het gaat om tabak, alcohol en gezonde voeding.

Zo bestaat de ‘kaderovereenkomst voor de bestrijding van tabaksgebruik’ in 2020 zo’n 15 jaar en werd dat verdrag ondertekend door 180 landen die samen zo’n 90% van de wereldbevolking vertegenwoordigen. De overeenkomst en de eruit voortvloeiende richtlijnen staan toe om een coherent controlebeleid te voeren. Noem dit verdrag, gezien het belang ervan, gerust een mijlpaal in de geschiedenis van de volksgezondheid.

Ook op het vlak van alcohol vertolkt Dier, Plant en Voeding een globale strategie die berust op meer bewustmaking, een stevige gegevensbasis, adequate technische ondersteuning, versterking van de partnerschappen en een zo efficiënt mogelijke monitoring.

Voeding tenslotte wordt gezien als een essentieel onderdeel van gezondheid en levensontwikkeling. Toereikende voeding is dus het sleutelwoord. In de praktijk betekent dat strijden tegen ondervoeding én overgewicht: een schrijnende tegenstelling.

Honger is een onrecht

Voornaamste doelstelling van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties  (FAO) is voedselzekerheid te creëren voor iedereen. In de praktijk komt dat vooral neer op plattelandsgebieden helpen. Het is onze plicht om hieraan een bijdrage te leveren, door de FAO te steunen in haar vier doelstellingen: hulp bieden aan ontwikkelingslanden, informatie verstrekken over voedsel, landbouw, tuinbouw, bosbouw en visserij, advies geven aan overheden en een neutraal discussieplatform bieden dat kan dienen als lanceerbasis voor doelmatig beleid.

Een eerbiedwaardig referentiepunt

De Codex Alimentarius werd in het leven geroepen door WHO en FAO en is een altijd aangroeiend geheel van richtlijnen en standaarden op het vlak van voedsel, levensmiddelen en voedselveiligheid. Zo willen we de gezondheid van consumenten beschermen, eerlijke handelspraktijken in de voedselhandel garanderen en het harmoniseren van voedselstandaarden bevorderen. Dier, Plant en Voeding is het unieke nationale contactpunt voor België.

Diergezondheid, een wereld apart

De Wereldorganisatie voor Diergezondheid (OIE) bestaat al sinds 1924, houdt zich bezig met verzamelen, analyseren en verpreiden van wetenschappelijke veterinaire informatie en telt 167 leden. Ook het waarborgen van transparantie over de wereldwijde stand van zaken op het vlak van dierziekten en zoönosen behoort tot haar kerntaken. OIE wil ook een correcte wereldhandel bevorderen door het opstellen van standaarden voor de internationale handel in dieren en dierlijke producten.

Dier, Plant en Voeding is de officieel gedelegeerde voor België.

Beschermen wat ons rest

Ook planten kennen een internationaal samenwerkingsverband.  De IPPC werd in 1952 opgericht en weet meer dan 180 landen bij zich aangesloten. IPCC betracht een geharmoniseerde aanpak van plagen en ziekten, internationale normen uitwerken en informatie uitwisselen. Ook om die doelen concreet te maken is Dier, Plant en Voeding het unieke contactpunt voor België. Wij zijn dat ook bij EPPO, het Europese neefje dat de doelstellingen van IPPC ten uitvoer brengt.

Noblesse oblige

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) wil markteconomie verenigen met de principes van de rechtsstaat en eerbiediging van de mensenrechten: beslist een nobele intentie. Dier, Plant en Voeding zet zijn beste beentje voor om de principes van OESO te vertalen naar de beleidsdomeinen gewasbescherming, voeding en genetisch gemodificeerde organismen.

De ene raad is de andere niet

De Raad van Europa – niet te verwarren met de Europese Raad – verenigt 47 Europese landen en kent ook 6 niet Europese landen als waarnemers. De raad werd in 1949 opgericht, en weer was ons land stichtend lid. Staan met stip op de agenda: het beschermen van mensenrechten, bevorderen van mensenrechten en bestrijden van rassendiscriminatie en onverdraagzaamheid. Niet verwonderlijk dat binnen deze intergouvernementele organisatie het EVRM (Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens) werd opgesteld.

Toch kent de samenwerking met Dier, Plant en Voeding een meer ‘technisch’ karakter en handelt ze over zowel cosmetica als materialen in contact met voeding.

In search for excellence

STAR-IDAZ is een recent opgericht en erg ambitieus onderzoeksconsortium dat streeft naar maximale fondsen voor gecoördineerde diergezondheidsonderzoeken, uiteraard op internationaal niveau. Dier, Plant en Voeding maakt deel uit van een regionaal – Belgisch –  consortium en is zo een vaste partner van STAR-IDAZ.

Van wezenlijk belang

Al eens stilgestaan bij het gegeven dat de Permanente Vertegenwoordiging (PV) bij de Europese Unie de grootste Belgische diplomatieke post ter wereld is? Het is dé stem van België in Europa. De PV behartigt onze belangen in de EU en is dus ook de liaison tussen België en de Europese instellingen.

Wij op onze beurt zijn de geprivilegieerde partner van de PV op het vlak van zowel voedselveiligheid en dieren- en plantengezondheid als met betrekking tot tabaks- en alcoholbeleid. Die grote verantwoordelijkheid nemen wij zeer ernstig. De communicatielijnen zijn kort en intens, het contact zo goed als permanent. De nauwe opvolging van dossiers is een constante in onze relatie.

Voor veilig voedsel

Het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) waakt sinds 2000 over veiligheid en kwaliteit van ons voedsel. Zo is het FAVV het spreekwoordelijke geluk bij een ongeluk (de dioxinecrisis van 1999) en heeft het Agentschap inmiddels een reputatie op het vlak van degelijkheid te verdedigen. Daar zitten de meer dan 120.000 jaarlijkse controles vast voor iets tussen.

Het FAVV en wij zijn twee handen op één buik – uw buik. Waar wij bevoegd zijn voor het uittekenen van beleid en vastleggen van normen tekent het FAVV voor de controle op het terrein. Hoeft het gesteld dat voortdurende interactie onontbeerlijk is? Een protocol tussen ons legt de te volgen werkwijze vast en is aangevuld met dienstenakkoorden voor specifieke domeinen. Twee keer per jaar zitten we samen en bespreken we strategische dossiers. Per vakgebied houden we daarnaast regelmatig meer technisch getint overleg. Onze experten vinden elkaar dagelijks. Dat creëert een gezonde werksfeer waarin collega’s elkaar bij de les houden. Waar u dan weer wel bij vaart.

Geneeskundige krachten

Ook het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) speelt, zoals de naam doet vermoeden, een grote rol in uw welzijn en is essentieel in de bescherming van de volksgezondheid.

Sommige producten bevinden zich in een grijze zone: gaat het over geneesmiddelen, voedingssupplementen, cosmetica, biociden, voedingswaren of ‘gewone’ gebruiksproducten? Om eventuele onzekerheid weg te nemen en te weten door welke wetgeving een product wordt gevat heeft het FAGG een Gemengde Commissie in het leven geroepen. Daar zitten naast het FAGG en wijzelf ook het FAVV in, de FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie en onze collega’s van de FOD Volksgezondheid die gespecialiseerd zijn in kwaliteit en veiligheid. Samen komen we er altijd uit.

Op onze beurt rekenen we graag op de expertise van FAGG met betrekking tot antimicrobiële resistentie en het gebruik van antibiotica in de veehouderij.

In naam van de wetenschap

De jongste van de hier toegelichte partners is Sciensano, opgericht in 2018.  Deze openbare instelling vervult haar opdrachten op het vlak van volksgezondheid en diergezondheid op het niveau van gewesten, gemeenschappen en de federale staat, op Europees vlak en algemeen internationaal.

Sciensano volgt nieuwe ontwikkelingen op en neemt initiatieven om de volksgezondheid te verbeteren; denk bijvoorbeeld aan de invloed van diergezondheid op volksgezondheid. De expertise van Sciensano maakt haar tot een autoriteit waarop geleund wordt om nationale beleidslijnen en programma’s te ontwikkelen. Dier, Plant en Voeding maakt – zoals ook andere beleidsmakers – gretig gebruik van de door Sciensano aangereikte wetenschappelijke inzichten om verantwoorde keuzes te kunnen maken.

Nutriënten, verenigt u!

Nubel beheert een gegevensdatabank over voedingsmiddelen. De voorzitter van de FOD Volksgezondheid is meteen ook de voorzitter van de Raad van Bestuur van Nutriënten België. Wij laven ons graag en veel aan deze nooit opdrogende bron van kennis. Nubel geeft ook voorlichting over z’n activiteiten, zowel op internationaal als op nationaal niveau.

Een hoogsteigen discipline

AMCRA, ook een vzw, is ons federale kenniscentrum met betrekking tot antibioticagebruik bij dieren en ermee samenhangende resistentie. Over deze specifieke materie wil AMCRA neutraal en objectief communiceren, sensibiliseren en adviseren. Een doordachte reductie van het antibioticagebruik is het respectabele doel. Onder andere in het kader van het ‘one world, one health’ – verhaal leggen wij ook hier graag ons oor te luisteren.

België, een puzzel

Dit rijke, boeiende maar ook ingewikkelde land telt nogal wat bestuursniveaus.  Niet alleen gewesten en federale overheid maar ook de gewesten onderling zijn gebaat bij systematisch overleg. Samenwerkingsakkoorden worden opgevolgd door middel van Interministeriële Conferenties, officiële organen op het vlak van samenwerking met de gewesten. Voor het dagelijks bestuur bestaat een permanente werkgroep.

Dier, Plant en Voeding is betrokken bij de Interministeriële Conferentie voor het Landbouwbeleid (ICLB) en vertegenwoordigt daar de FOD Volksgezondheid als permanent lid. Ook bij de Interministeriële Conferentie Leefmilieu (ICL) zijn wij aanwezig, bijvoorbeeld in de werkgroep Pesticiden.

Boven discussie verheven

De Hoge Gezondheidsraad (HGR) brengt gewaardeerde wetenschappelijke adviezen uit die als doel hebben de volksgezondheid te beschermen en te verbeteren. Die adviezen fungeren als leidraad voor beleidsmakers en gezondheidswerkers.

Dier, Plant en Voeding laat zich door de Hoge Gezondheidsraad inspireren waar het gaat om gezonde voeding en voedselveiligheid. Dat behelst evenzeer advies over nieuwe soorten voedingsmiddelen – denk aan Novel Foods – en voedingssupplementen. Ook de inzichten en adviezen over consumptieproducten zoals tabak, e-sigaret en alcohol zijn voor ons vaak richtinggevend.

Erkend erkenningscomité

Het Erkenningscomité voor de bestrijdingsmiddelen voor landbouwkundig gebruik is in 1998 opgericht en moet om een advies worden gevraagd als iemand een gewasbeschermingsmiddel op de markt wil brengen. Experten van Dier, Plant en Voeding vinden er collega’s van Leefmilieu, Sciensano en FAVV in terug, aangevuld met deskundigen uit de drie gewesten.

.

We trachten in consensus een advies te formuleren. Finaal is het Dier, Plant en Voeding dat de minister voorstelt om al dan niet een toelating te verlenen voor het op de markt brengen van een gewasbeschermingsmiddel. Als het middel groen licht krijgt, dan worden ook de na te leven voorwaarden meegegeven.

Zeg gerust ‘Plantencommissie’

Onze adviseur voor plantenkwesties heet officieel Commissie van Advies voor Plantenbereidingen maar als je ze wat beter kent mag je gewoon Plantencommissie zeggen. De dames en heren van stand die in deze commissie zitting hebben, reiken ons de wetenschappelijke veiligheidsevaluaties aan van plantenbereidingen en kruiden in voedingssupplementen. Hun advies is richtinggevend voor het fiat – of veto – van de minister om toegang te krijgen tot de markt.

Dier, Plant en Voeding passeert per definitie bij de plantencommissie als er voedingssupplementen opduiken met planten(-delen) die nog niet zijn opgenomen in de lijst van toegelaten planten voor gebruik in voedingssupplementen.

Gecoördineerde aanpak

NAPAN staat voor ‘Nationaal Actie Plan – Plan d’Action National’ en buigt zich over de coördinatie van alle plannen voor de reductie van het gebruik van pesticiden.

De NAPAN Task Force (NTF) zorgt voor afstemming tussen gewestelijke en federale programma’s. Dier, Plant en Voeding neemt het voorzitterschap op zich en neemt het secretariaat waar. NAPAN communiceert naar de Europese Commissie en de lidstaten en coördineert openbare raadplegingen zowel als gemeenschappelijke projecten; denk daarbij aan fytolicenties, informatie in verkooppunten, harmonisering van watervervuilingsnormen, … Ook initiatieven voor gecoördineerde controles vertrekken van hieruit.

Bioveiligheid voor alles

De Adviesraad voor Bioveiligheid (ARB) vormt samen met de dienst Bioveiligheid en Biotechnologie het gemeenschappelijk wetenschappelijk evaluatiesysteem. Dat wil de Belgische overheden adviseren over de bioveiligheid van activiteiten die gebruik maken van genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s) en/of pathogenen.

De ARB brengt advies uit over dossiers met betrekking tot het in de handel brengen van producten die bestaan uit ggo’s of die ggo’s bevatten. Ook buigt de ARB zich over vragen, gerelateerd aan veldproeven met transgene planten of klinische proeven met ggo-geneesmiddelen.

Deze wetenschappelijke adviezen gaan het advies van Dier, Plant en Voeding aan de minister vooraf.

Prijzencomité

Elders op deze site leest u meer over de cel contractueel onderzoek. Die cel wordt bijgestaan door een Beoordelingscomité. Zowel Dier, Plant en Voeding als het FAVV en deskundigen van onze universiteiten hebben er zitting in.

Bij het toekennen van financiële toelagen baseert de minister van Landbouw zich op het advies van dit beoordelingscomité.

Consumptie en transparantie

Zie de Adviesraad inzake voedingsbeleid en gebruik van andere consumptieproducten als een overlegplatform waarop de FOD Volksgezondheid kan bogen om een federaal standpunt in te nemen op het vlak van voedingsbeleid.  Die ‘… en andere consumptieproducten’ slaat op tabak, alcohol, e-sigaret, cosmetica en aanverwante.

Dier, Plant en Voeding zit deze Raad voor. Ook de betrokken beroepssectoren, consumentenverenigingen en relevante autoriteiten zijn erin vertegenwoordigd.

Het advies van deze Raad is wettelijk vereist voor nationale wetgevingen op het vlak van samenstelling en etikettering van of publiciteit voor levensmiddelen.

Niets beter dan de borst

Het Federaal Borstvoedingscomité is binnen de schoot van de FOD Volksgezondheid opgericht om het belang van borstvoeding te benadrukken. Dat blijft immers de beste voeding. De voordelen zijn legio, op korte, middellange en lange termijn, en niet alleen voor de baby maar ook voor de moeder.

Dit comité adviseert, neemt initiatief en stimuleert acties die borstvoeding positief onder de aandacht brengen. Dier, Plant en Voeding draagt dit comité en haar missie een warm hart toe.

Neonicotioïden

De neonicotinoïden hebben de afgelopen jaren voor heel wat beroering gezorgd. Het zijn insecticiden die zeer giftig zijn voor vogels, insecten en andere organismen, en ook zeer lang aanwezig blijven in het leefmilieu.

Emerging diseases

 2020 was het jaar bij uitstek om aandacht te schenken aan nieuw opduikende ziekten. Internationaal zijn deze gekend onder de noemer “emerging diseases”.

Onze FOD coördineert de  problematieken rond menselijke, dierlijke en plantgezondheid alsook de leefbaarheid van het leefmilieu. Deze “One Health” aanpak wordt door Dier, Plant en Voeding ten volle opgenomen voor de dieren- en plantengezondheid.  We houden eraan waakzaam te zijn voor nieuwe ontwikkelingen rond bekende pathogenen, alsook voor totaal nieuwe pathogenen.  Zo was Dier, Plant en Voeding van bij het begin betrokken en vertegenwoordigd in de oprichting van het RAGCA (Risk Assessment Group Covid Animals) om het beleid te adviseren in verband met de mogelijke interacties die het coronavirus kan aangaan tussen mens en dier.

ZOONOSEN

Vertrouwen in de toekomst krijg je door hem mee voor te bereiden. Daarom zet Dier, Plant en Voeding ook in op een betere kennis in verband met zoönosen. Dit zijn ziekten die tussen mens en dier overgedragen kunnen worden. SARS-COV-2 heeft de aandacht voor deze mogelijkheid verhoogd, maar we kennen deze natuurlijk al veel langer.

De strijd tegen tuberculose of hondsdolheid is voornamelijk geïnspireerd om de mens te beschermen tegen deze vreselijke ziekten. Een proactief beleid rond zoönosen dient onze maatschappij beter te wapenen tegen dreigingen op dit vlak. In het geval van door de mens gehouden diersoorten is een degelijk epidemiologisch netwerk met bekwame veehouders en dierenartsen van groot belang.